POB IV „Poszerzanie granic humanistyki” to przestrzeń, w której toczą się najbardziej zaawansowane i potencjalnie przełomowe badania z dziedziny nauk humanistycznych. Jest też środowiskiem, w którym łączą się pozornie odległe kierunki badań humanistycznych, aby poprzez współpracę wzmocnić ich potencjał. W ramach POB IV prowadzonych jest dziewięć synergicznych i wzajemnie powiązanych działań. Są one doskonałym narzędziem, by podjąć tematy, które jeszcze bardziej umocnią silną pozycję środowiska humanistycznego UW w Polsce i na świecie.
POB IV to obecnie pięć ośrodków badawczych, które prowadzą najwyższej jakości badania w dziedzinie humanistyki, a planowane jest powstanie kolejnych. Każdy z ośrodków angażuje wybitne naukowczynie i naukowców, organizuje znaczące międzynarodowe konferencje, publikuje w istotnych dla dziedziny czasopismach, a także współpracuje z pozostałymi ośrodkami w ramach POB IV i poza nim.
Badania nad różnorodnością
Center for Research and Practice in Cultural Continuity (CRPCC) to międzynarodowe centrum badawcze funkcjonujące w ramach działania Różnorodność językowo-kulturowa, bioróżnodność i środowisko. Jego zadaniem jest lepsze poznanie relacji między koncentracją bioróżnorodności a występującym na tych samych obszarach zróżnicowaniem językowo-kulturowym. Oba rodzaje różnorodności zagrożone są przez procesy urbanizacji i industrializacji, a związki i zależności między nimi są nadal bardzo słabo poznane. Badania wymagają ścisłej współpracy ekspertów w zakresie językoznawstwa, kulturoznawstwa, antropologii, biologii, etnobotaniki, etnozoologii, ekologii i ekonomii. Realizacja tego rodzaju projektu wymaga współpracy międzydziedzinowej i międzyinstytucjonalnej. W ramach działania realizowany jest m. in. grant ERC Consolidator prof. Justyny Olko „Wielojęzyczne światy-zaniedbane historie. Odkrywanie ich powstawania, ciągłości, utraty w przeszłych i obecnych społeczeństwach” (MULTILING-HIST; 03.2022-02.2027). Centrum uczestniczy także w budowaniu ogólnoeuropejskiego konsorcjum z partnerami European Language Equality Network, Linguapax Internacional, MPI w Nijmegen, Nord University, University of the Basque Country, Zadar University, University of Jena & Austrian Academy of Sciences i in.
CRPCC jest blisko powiązane z Multilingualism Research Hub – centrum badawczym utworzonym w ramach działania „Wielojęzyczność”, gdzie realizowane są zaawansowane metodologicznie badania empiryczne wyjaśniające językowe i poznawcze mechanizmy funkcjonowania wielojęzycznych dzieci i dorosłych. Badania wielojęzyczności realizowane na UW zyskały rozpoznawalność na świecie i są realizowane w powiązaniu z badaniami psychologicznymi i neurologicznymi, we współpracy z międzynarodowymi i krajowymi centrami badawczymi zajmującymi się podobną tematyką.
Organizacją badań nad językiem, kulturą i umysłem zajmuje się Centrum Badań nad
Kulturą, Językiem i Umysłem (Centrum Q) – autonomiczna jednostka w strukturze UW, prowadząca badania wokół trzech podstawowych aspektów funkcjonowania człowieka. Jej dyrektorem jest dr Yanna Popova. Centrum skupia badaczy zajmujących się m. in. kognitywistyką, sztuką, filozofią, ale także naukami ścisłymi. Pod koniec r. a. 2022/23 Centrum zorganizowało międzynarodową konferencją “Cognitive Approaches to Art: A Reassessment of Results and Articulating New Possibilities”.
Humanistyka Cyfrowa
Narzędziem, które przenosi badania humanistyczne na najwyższy poziom światowy jest zaplecze technologiczne dla powstałe w ramach działania Humanistyka Cyfrowa. Działanie realizuje prace upowszechniające wiedzę o humanistyce cyfrowej oraz rozwijające kompetencje środowiska akademickiego w tym zakresie. Otwarty został portal „Humanistyka Cyfrowa na UW”, trwają prace nad Bazą Projektów UW.
W ramach tego działania przygotowywane są serwisy wspierające prowadzenie działalności naukowej, takie jak repozytorium narzędzi cyfrowych, czy repozytorium danych badawczych, a także baza korpusowa zasobów archiwalnych polskiego Webu (1996-2001) i narzędzia jej przeszukiwania, która stanowi odpowiedź na pilną potrzebę dostępu do tego typu źródeł w celach badawczych, analitycznych i dydaktycznych. W ramach działania powstało także repozytorium materiałów źródłowych do rekonstrukcji trójwymiarowych (Re-creatio).
Powołane zostały także pracownie Archiwizacji Webu, Wizualizacji Trójwymiarowych, a także Pracownia Edycji Cyfrowych, które mają na celu łączenie humanistyki z nowymi technologiami.
Badania nad starożytnością
W POB IV powstała także platforma integracji badań nad starożytnością w ramach centrum badawczego Center for Research on Ancient Civilisations (CRAC), które jest efektem działania Ancient Societies in Action. Centrum to gromadzi badaczki i badaczy starożytności z różnych środowisk zajmujących się historią, orientalistyką, filologią klasyczną, archeologią i prawem rzymskim. Centrum integruje środowisko badawcze, pozwala lepiej wykorzystać jego potencjał i czyni z Uniwersytetu Warszawskiego jeden z najważniejszych ośrodków studiów starożytniczych w Europie. CRAC zatrudnia wybitnych badaczy i badaczki starożytności jako CRAC fellows i visiting professors. W ramach działania realizowany jest ERC Starting Grant “Masters of the stone: The stonecutters’ workshops and the rise of the late antique epigraphical cultures (third–fifth century AD)” STONE-MASTERS dra Pawła Nowakowskiego.
W praktykę interdyscyplinarnych badań starożytniczych wpisuje się Archeoorientalistyka, która łączy metody i teorie archeologiczne, kognitywne, tekstologiczne z badaniami terenowymi oraz zastosowaniem nowych technologii. Interdyscyplinarne badania przyczyniają się do głębszego zrozumienia nie tylko ludzkich sposobów wyrażania myśli i kultury, ale także tego, czym jest człowiek w jego kulturowych, społecznych i środowiskowych uwikłaniach. Działanie jest otwarte również na nowe projekty finansowane w ramach konkursów wewnętrznych i międzynarodowych, dlatego też złożone zostały wnioski o Granty ERC
Badania nad nowożytnością
Interdyscyplinarnymi badaniami nad historią nowożytną zajmuje się Warsaw Centre for Global History (WCGH) utworzone w ramach działania Global History. Jest to zespół badawczy stymulujący dialog między środowiskiem naukowym UW a czołowymi ośrodkami badań historii globalnej – najszybciej rozwijającej się w ostatnich 20 latach dziedziny historiografii, a jednocześnie integrującego badania już dziś prowadzone w tym obszarze na różnych wydziałach UW. WCGH jest na najlepszej drodze, by stać się najsilniejszym ośrodkiem historii globalnej w Europie Środkowej.
Humanistyka środowiskowa
Centrum Humanistyki Środowiskowej przy Wydziale Neofilologii UW powstało w ramach działania Nieantropocentryczna Podmiotowość Kulturowa. Jego celem jest przezwyciężenie antropocentrycznej wizji podmiotowości i wypracowanie podstaw nowej – uwzględniającej nie tylko świat istot żywych, lecz także rozwój technologii informatycznych, zwłaszcza w kontekście prac nad autonomicznymi maszynami i sztuczną inteligencją. Ta niezwykle bogata badawczo perspektywa pozwoliła na otwarcie nowego obszaru badań i przełamania dotychczasowych schematów w naukach humanistycznych. Centrum współpracuje z międzynarodowymi ośrodkami prowadzącymi badania w tym obszarze – Uniwersytetami UCLA w Los Angeles oraz University of Freibourg. Na międzynarodowe konferencje i sympozja zapraszani są wybitne badaczki i badacze z USA, Kanady, Wielkiej Brytanii i Meksyku. W ramach centrum wydawane jest czasopismo o międzynarodowym zasięgu “TRANSPOSITIONES. Journal for Interdisciplinary and Intermedial Cultural Studies/Zeitschrift für transdisziplinäre und intermediale Kulturforschung.”
Nowe Idee
Realizacja celów wynikających z wdrażania „Inicjatywy Doskonałości – Uczelni Badawczej” w ramach POB IV obejmuje także konkurs “Nowe Idee w POB IV”, w ramach którego sfinansowano dotychczas 59 projektów na łączną kwotę ponad 4 mln złotych. W duchu konkursu Nowe Idee powstał też unikalny konkurs „POB IV dla rodziców – Nowe Idee”, którego celem była – obok finansowania ambitnych projektów badawczych – promocja inkluzywnego sposobu zarządzania nauką poprzez wyrównanie szans osób wracających do pracy badawczej po urlopach macierzyńskich/rodzicielskich.